Sariqlik - bu bolalarning katta qismi yangi tug'ilgan chaqaloqlarga duch keladigan keng tarqalgan sindrom.Sariqlik mustaqil kasallik emas, balki faqat turli sabablarga ko'ra yuzaga kelishi mumkin bo'lgan alomatlar majmuasidir.
Sariqlikning namoyon bo'lishi va belgilari yorqin, shuning uchun uni boshqa kasalliklar bilan aralashtirish qiyin: bemorning terisi sarg'ayadi, ko'z oqlari va shilliq pardalari.
Sariqlikning paydo bo'lish mexanizmi qanday?
Har bir insonning qonida qizil qon tanachalari deb ataladigan hujayralar mavjud.Ular juda muhim funktsiyaga ega: organlar va to'qimalarga kislorod va karbonat angidridni etkazib beradi.
Ushbu hujayralar cheklangan hayot aylanishiga ega-120 kun.Ushbu davrdan keyin eritritsidlar yo'q qilinadi va ularning o'rnini yangi hujayralar egallaydi.Ularning o'limi paytida qonga gemoglobindan aylantirilgan yon pigment chiqariladi.U bilirubin deb ataladi.
Bilirubin zaharli hisoblanadi, shuning uchun u odatda jigar fermentlari yordamida zararsizlantiriladi va keyin tanadan ichak orqali chiqariladi – siydik va kal bilan birga.
Agar jarayonning ba'zi bosqichlarida biror narsa noto'g'ri bo'lsa, sariqlik paydo bo'ladi.
Agar bu kattalar bilan sodir bo'lsa, bu jiddiy muammo.
Chaqaloqlarda hamma narsa biroz boshqacha tartibga solingan.Haqiqat shundaki, tug'ilgandan keyin ko'p miqdorda bilirubin qonga kiradi (kattalarga qaraganda 2-3 baravar ko'p), ammo jigar fermentlari uni etarli darajada qayta ishlash uchun etarlicha pishmagan va bilirubin sekinroq chiqariladi.
Shuning uchun, ko'pincha tug'ilgandan keyingi birinchi kunlarda sariqlik mutlaqo normaldir.
Keling, keyingi bo'limda bu haqda ko'proq to'xtalamiz.
Patologik va fiziologik sariqlik
"Kattalar" sariqligi jigar sariqligi, mexanik sariqlik va gemolitik sariqlikka bo'linadi.Chaqaloqlar haqida gap ketganda, fiziologik va patologik sariqlikka bo'linish odatda qo'llaniladi.
Fiziologik sariqlik nima?
Shunday qilib, avval aytib o'tganimizdek, aksariyat hollarda chaqaloq hayotining birinchi kunlarida sariqlik normaldir.
Bunday sariqlik fiziologik deb ataladi.To'liq muddatli bolalarning yarmidan ko'pi unga duch keladi, ammo u turli darajada namoyon bo'lishi mumkin.
Uning xususiyatlari qanday:
- To'g'ilgandan so'ng 2-4 kun o'tgach paydo bo'ladi;
- 1-2 hafta ichida o'tadi, erta tug'ilgan chaqaloqlarda uzoqroq davom etadi;
- Tana qoplamasi sarg'ayishidan boshqa asoratlar yo'q;
- Ushbu holat davomida normal bilirubin darajasi ko'p marta ko'tarilishi mumkin bo'lsa-da, fiziologik sariqlik davolanishni talab qilmaydi.
Patologik sariqlik nima?
Bu bilirubin darajasining keskin ko'tarilishi bilan kechadigan chaqaloqning holati.
Bu:
- To'g'ilishdan so'ng birinchi kunida yoki tug'ilishning birinchi haftasidan keyin sodir bo'ladi;
- Ikki haftadan uzoqroq cho'zilishi mumkin
- O'z holatida o'tmaydi
- Boshqa og'ir asoratlar bilan birga keladi;
- Bilirubin darajasi kuniga 86 mkmol/l dan oshmoqda;
- Vaziyat sog'liq va hayot uchun xavf tug'diradi.Asosiy xavf shundaki, bilirubin miyaga kirib, u erda ba'zi tuzilmalarni bo'yab, asab hujayralariga zarar etkazishi mumkin – ularning o'limiga qadar.Bu nogironlikka olib kelishi mumkin bo'lgan jiddiy nevrologik shikastlanishga olib keladi.Ushbu holat yadro sariqligi deb ataladi.
Bir sariqlikni boshqasidan qanday ajratish mumkin?
Birinchidan, sariqlik paydo bo'lgan kunni qayd etishingiz kerak.
Ikkinchidan, simptomlarni diqqat bilan kuzatib boring.Yaxshiyamki, sariqlik paydo bo'lgan davrda ona hali ham kasalxonada chaqaloq bilan birga bo'ladi, shuning uchun shifokorlar bu jarayonni ancha osonlashtiradilar – ular tug'ilgandan keyin chaqaloqning holatini diqqat bilan kuzatib boradilar va ularning qo'lida malakali tashxis qo'yish uchun barcha zarur qurilmalar mavjud.
Ammo ota-onalarga ma'lumot berish uchun biz sizni ogohlantirishimiz va sariqlik endi fiziologik emas, balki patologik ekanligiga shubha qilishi kerak bo'lgan tashvishli alomatlarni beramiz:
- Sariqlik va nafaqat yuz, balki oyoqlar, kaftlar va qorinlar ham sarg'aygan holat. Gap shundaki, sariqlikning tarqalish joylari bilirubin darajasi bilan bevosita bog'liq. Oyoqlar, kaftlar va qorin faqat daraja jadvaldan tashqarida bo'lganda sarg'ayadi;
- bola, uyqusiragan, letargik, harakatsiz holatlari;
- bola, aksincha yomon uxlaydi;
- bola tez-tez va baland ovozda qichqiradi;
- bolada ishtaha yo'q;
- bola sog'lom holatda vazn to'plamaydi;
- bolada konvulsiya boshlanadi.
Xavf guruhlari mavjud - bunday bolalarda patologik sariqlikning namoyon bo'lishi ehtimoli katta:
- erta to'g'ilgan chaqaloq;
- aka-ukalar, opa singillarida patologik sariqlik bo'lgan;
- homiladorlikda diabet tashxisi qo'yilgan.
Patologik sariqlik diagnostikasi
Yuqoridagi bezovta qiluvchi alomatlarni baholashdan tashqari, patologik sariqlik tashxisi bilirubin o'lchovlari yordamida ham amalga oshiriladi.
Bu ikki usulda amalga oshiriladi:
- bilirubinometr bilan. Jarayon teri orqali amalga oshiriladi, invaziv emas – chaqaloqning tanasiga maxsus sensor qo'llaniladi va u bilirubin ko'rsatkichlarini namoyish etadi;
- yuqori darajada bilirubin bo'lganda, venadan analiz ham olinadi. Shundan so'ng, shifokor chaqaloqni davolash kerakligi va qancha vaqt davolash kerakligini hal qiladi.
Bolalarda sariqlikning sabablari
Sariqlik nimadan kelib chiqadi?Fiziologik bilan hamma narsa aniq-juda ko'p bilirubin, uni tanadan juda sekin chiqarish, ammo barchasi normal holatda.
Patologik sariqlikning sabablari shundaki, fiziologik sariqlik holati yon omillar bilan kuchayadi yoki bu omillar dastlab patologik holatni keltirib chiqaradi.Biz ulardan ba'zilarini qisqacha sanab o'tamiz:
- Ona va bola turli xil RH omiliga yoki qon guruhiga ega;
- to'g'ilish paytida turli sabablarga ko'ra qon ketishi bilan jarohat olgan;
- bolada qon hujayralarining irsiy nuqsonlari mavjud;
- bolada patalogiya keltirib chiqaradigan ma'lum bir genetik sindrom mavjud;
- onada laktatsiya buzilgan;
- bola turli sabablarga ko'ra etarli sut olmaydi;
- bolada patalogik o't yo'llari xarakterli.
Bolalarda sariqlikning oldini olish va davolash
Patologik sariqlikning oldini olish juda oddiy: siz bolani birinchi tug'ilgan kunida to'liq ovqatlantirishingiz kerak.Ammo, albatta, agar patologiyaning sababi tananing "buzilishida" bo'lsa, bu vaziyatda bitta ovqatlanish yordam bermaydi.
Davolanishni tayinlash kerakmi yoki yo'qmi, shifokor omillarni yig'ib hisoblab so'ng qaror qiladi.Davolash fototerapiya-ko'k-yashil spektrli lampalar yordamida amalga oshiriladi.Bu xavfsiz va og'riqsizdir.
Fototerapiya bilirubinning tuzilishini o'zgartiradi va shu bilan u organizm tomonidan tabiiy ravishda osonroq chiqariladi.Davolash paytida shifokor bilirubin darajasining o'zgarishini kuzatadi.U normal holatga kelganda, davolanish to'xtatiladi.
Bundan tashqari, ba'zi hollarda kateter orqali qon quyish qo'llaniladi.
Bunday holda, bolaning qonini bunday yuqori bilirubinsiz qon bilan almashtirish juda muhimdir.Ya'ni, bir vaqtning o'zida chaqaloqdan "patologik" qon olinadi va uning tanasiga boshqa birovning qoni "etkazib beriladi".
Emlash payti, hayotning birinchi kunlaridan chaqaloq salomati yengillashguniga qadar qoldiriladi.Davolashning boshqa usullari bilan emlash uchun taqiqlovchi holatlar mavjud emas.
Agar o't yo'llarining buzilishida patologik sariqlikning sababi bo'lsa, jarrohlik yo'li bilan davolash mumkin.
Agar ona va bolada RH faktori yoki qon guruhi mos kelmasa, u holda uning holatini normallashtirish uchun bolaga tomir orqali immunoglobulin yuborilishi mumkin.
Xulosalar
Bolalarda sariqlik belgilari aniq - teri va shilliq pardalar sariq rangga aylanadi.Internetda "sariqlik fotosurati" ni yozib, siz uning qanday ko'rinishi haqida osongina tasavvurga ega bo'lishingiz mumkin.Shuning uchun "bolada sariqlik borligini qanday tushunish kerak" degan savol bu yerda loyiq emas.
Yangi tug'ilgan chaqaloqlarda sariqlikning qanday turlari borligini va ular orasidagi farqlarni tushunish juda muhimdir.
Chaqaloqlarning sariqligi yangi tug'ilgan chaqaloqlarning fiziologik sariqligiga (normaning bir varianti) va davolanishni talab qiladigan patologik sariqlikka bo'linadi.Buning uchun bezovta qiluvchi alomatlar ro'yxati, shuningdek, tanqidiylik darajasini baholaydigan maxsus qurilmalar va tahlillar mavjud.
Agar sariqlik patologik bo'lsa, fototerapiya yoki metabolik qon quyish bilan davolash amalga oshiriladi.
"Sariqlik qanday yuqadi" degan savol noto'g'ri – sariqlik yuqumli emas, bu tanadagi ichki jarayonlar, ya'ni bilirubin pigmentining juda sekin chiqishi tufayli yuzaga keladi.